Çybynlar bar ýerinde ýürek gurçugy bolup biler
Heartürek gurçugykesel öý emdirýän öý haýwanlarynyň çynlakaý keseli. Infectedokuşan esasy öý haýwanlary itler, pişikler we garynjalardyr. Gurçuk ulalanda esasan ýürekde, öýkende we haýwanlaryň gan damarlarynda ýaşaýar. Gurçuk ulalanda we kesele sebäp bolanda, öýkeniň agyr keseli, ýürek ýetmezçiligi, beýleki organlaryň şikeslenmegi we ölümi bolar.
Würek gurçugy geň bir näsazlyk. Itleriň, pişikleriň we pişikleriň, itleriň we pişikleriň arasynda göni ýokaşyp bolmaz. Araçy arkaly berilmelidir. Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda ýürek gurçugy keseli 50 ştatyň hemmesinde ýaýrady, ýöne esasan Meksika aýlagynda, Missisipi derýasynyň basseýninde we beýleki ýerlerde jemlenýär, sebäbi bu ýerlerde çybynlar köp. Oururdumyzyň ähli ýerlerinde ýokaşma ýagdaýlary bar we käbir sebitlerde ýokaşma derejesi 50% -den gowrak.
Itler ýürek gurçugynyň iň esasy öý eýesidir, bu diňe itlerde ýaşaýan ýürek gurçugynyň jübütleşip we nesil öndürip biljekdigini aňladýar. Hususan-da, öý haýwanlaryndan ýürek gurçugy ýokaşmaz. Diňe seýrek ýagdaýlarda adamlar ýokaşan çybynlar dişlenenden soň ýürek gurçugyna ýokaşyp bilerler. Şeýle-de bolsa, adamlar öý eýesi bolmanlygy sebäpli, liçinkalar köplenç ýürek we öýken arteriýalaryna geçmezden ölýärler.
Itlerde ýürek gurçugynyň ösüşi
Uly ýürek gurçugy itleriň ýürek-damar ulgamynda ýaşaýar. Zenan ulular mikrofilariýa dogurýarlar we ýumurtgalar gan bilen dürli böleklere akýar. Şeýle-de bolsa, bu mikrofilariýa ösmegini dowam etdirip bilmez we çybynlaryň gelmegine garaşmalydyrlar. Çybyn ýokaşan iti dişläninde, mikrofiliýa ýokaşýar. Geljekki 10-14 günüň içinde daşky gurşaw we temperatura laýyk we çybyn öldürilmese, mikrofilariýa ýokanç liçinkalara öwrülýär we çybynlarda ýaşaýar. Ectokanç liçinkalar diňe çybyn başga bir iti dişleýänçä dişlemek arkaly ite geçip biler.
Infokanç liçinkalaryň ulularyň ýürek gurçugyna öwrülmegi üçin 6-7 aý gerek. Uly adamlar ýene jübütleşýärler, urkaçylary bolsa tutuş aýlawy tamamlamak üçin nesillerini itiň ganyna goýberýärler. Itlerde ulularyň ýürek gurçuklarynyň ömri takmynan 5-7 ýyl. Erkekleriň uzynlygy takmynan 10-15 sm, aýallaryň uzynlygy 25-30 sm. Ortaça, ýokaşan itlerde 15 töweregi ýürek gurçugy bar, 250-e çenli. Gurçuklaryň belli bir mukdary, adatça, gurçuk agyrlygy bilen kesgitlenýär. Gany barlamak üçin enjamlar arkaly antigen barlagy itdäki aýal ulularyň sanyny takyk kesgitläp biler we mikrofilariýa barlagy itde diňe ulularyň däl, eýsem liçinkalaryň hem bardygyny tassyklap biler.
ABŞ-da ýürek gurçugyny barlamak üçin käbir ülňüler bar: ýürek gurçugynyň ilkinji barlagy it 7 aýlykdan soň başlap biler; Haýwanlaryň eýeleri ýürek gurçugynyň öňüni almak üçin soňky gezek ýatdan çykardylar; Itler köplenç ulanylýan ýürek gurçugynyň öňüni alyş dermanlaryny üýtgedýärler; Recentlyakynda itimi ýürek gurçugynyň umumy meýdanyna alyp gitdim; Ora-da itiň özi ýürek gurçugynyň umumy meýdanynda ýaşaýar; Barlagdan soň ýürek gurçugynyň öňüni almak başlar.
Itlerde ýürek gurçugynyň ýokaşmagynyň alamatlary we öňüni almak
Heartürek gurçuk keseliniň agyrlygy bedendäki gurçuklaryň sany (gurçuk ýüki), ýokançlygyň uzynlygy we itleriň beden taýdan sagdynlygy bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr. Bedende gurçuklar näçe köp bolsa, ýokaşma wagty näçe uzak bolsa, it şonça-da işjeň we ygtybarly bolýar we alamatlar şonça-da aýdyň bolýar. Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda ýürek gurçugy keseli dört synpa bölünýär. Bahasy näçe ýokary bolsa, kesel şonça-da agyrdyr.
1-nji synp: wagtal-wagtal üsgülewük ýaly asimptomatik ýa-da ýumşak alamatlar.
2-nji synp: ortaça işjeňlikden soň wagtal-wagtal üsgülewük we ýadawlyk ýaly ýumşak alamatlar.
3-nji synp: fiziki ýadawlyk, kesel, dowamly üsgülewük we ýumşak işjeňlikden soň ýadawlyk ýaly has çynlakaý alamatlar. Dem almakda kynçylyk çekmegiň we ýürek ýetmezçiliginiň alamatlary adatydyr. 2-nji we 3-nji synp ýürek filariazy üçin ýürek we öýkeniň üýtgemegi köplenç döş rentgen şöhlelerinde bolýar.
4-nji synp: wena kava sindromy hem diýilýär. Gurçuklaryň ýüki şeýle bir agyr welin, ýürege gaýdýan gan gan damarlarynda köp sanly gurçuk bilen petiklenýär. Wena kava sindromy durmuş üçin howply. Heartürek gurçugynyň çalt hirurgiki rezeksiýasy ýeke-täk bejergidir. Operasiýa töwekgelçilikdir. Operasiýa bolsa-da, wena kava sindromly itleriň köpüsi ahyrsoňy öler.
FDA melassomin dihidrokloridiň (söwda atlary immicide we diroban) 1-3-nji synpdaky ýürek gurçuklaryny bejermek üçin sanjym edilip bilinjekdigini tassyklady. Dermanyň uly zyýanly täsirleri bar we bejerginiň umumy bahasy gymmat. Frequygy-ýygydan synaglar, rentgen we derman sanjymlary zerurdyr. Mikrofilariýany ýok etmek üçin, FDA itler üçin (imidakloprid we moxikeding) artykmaç “aiwalker” atly başga bir derman serişdesini tassyklady.
Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda ýürek gurçugynyň öňüni almak üçin FDA tarapyndan tassyklanan ähli dermanlar reseptli dermanlardyr, şol sanda derä ulanylýan damjalar we agyz tabletkalary (Ewok, uly haýwan, it Sinbao we ş.m.), sebäbi ýürek gurçugynyň profilaktikasy ulularyň ýürek gurçugyny öldürmez, ýürek gurçugyny öldürer. Uly ýürek gurçugyndan ýokaşan itleriň öňüni almak zyýanly ýa-da ölüme sebäp bolup biler. Mikrofilariýa itiň ganynda bolsa, öňüni alyş çäreleri mikrofilariýanyň duýdansyz ölümine sebäp bolup, reaksiýa we ölüm ýaly şok döredip biler. Şonuň üçin her ýyl lukmanlaryň ýolbaşçylygy we maslahaty bilen ýürek gurçugynyň öňüni alyş synagyny geçirmeli. "Çong Şuanga ybadat" ýiti gyrasy bilen mör-möjeklerden goranýar. Mikrofilariýany gönüden-göni nyşana almaýar, ýöne çybynlaryň dişlenmeginden gaça durmaga we elektrik geçiriji liniýany ortadan kesmäge synanyşýar, bu hakykatdanam has ygtybarly.
Esasan ýürek gurçuk keseliniň öňüni almak bejergiden has möhümdir. Aboveokarda beýan edilen ýürek gurçugynyň ösüş siklinden görnüşi ýaly, çybyn ösdürip ýetişdirmek iň möhüm baglanyşykdyr. Saglyk diňe çybynlaryň dişlenmegini kesmek arkaly kepillendirilip bilner. Uzyn saçly itler üçin bu has gowy bolar, gysga saçly itlere bolsa has köp üns gerek.
Iş wagty: Mart-23-2022