Näme üçin indi öý haýwanlarynda çiş we rak keselleri köpelýär?

rak keselini öwrenmek

Soňky ýyllarda öý haýwanlarynyň kesellerinde barha köp çiş, rak we beýleki kesellere duş geldik.Pişiklerde, itlerde, hamsterlerde we gwineýa doňuzlarynda ýüze çykýan oňat çişleriň köpüsi henizem bejerilip bilner, zyýanly rak keselinde umyt az we diňe degişli uzaldylyp bilner.Has ýigrenýän zat, käbir kompaniýalaryň haýwanlaryň eýeleriniň söýgüsini we şowlulygyny käbir mahabat we bejeriş dermanlaryny satmak üçin ulanmagydyr, ýöne has ýakyndan gözden geçirilenden soň, düzümler esasan ýokumly önümlerdir.

Çişler we rak keseli däl, süňk çişleri hatda köp haýwan galyndylarynda hem ýüze çykdy.2000 ýyldan gowrak wagt bäri lukmanlar adam düwnük keseline üns berýärler, ýöne ösen ýurtlarda pişikler, itler we adamlar üçin düwnük keseli iň köp ýaýran sebäp bolup galýar.Lukmanlar adam rak keselini öwrenmekde ep-esli ösüş gazandylar.Süýdemdirijiler hökmünde haýwan lukmanlary hem bilimleriniň köpüsini öý haýwanlaryny bejermekde ulanýarlar.Gynansagam, weterinar lukmanlarynyň haýwanlarda belli bir düwnük keseli barada çäkli bilimleri bar we zyýanly çişler baradaky gözlegleri adamlardan has az.

Şeýle-de bolsa, weterinariýa jemgyýeti birnäçe ýyllap gözleglerden soň öý haýwanlarynyň düwnük keseliniň käbir aýratynlyklaryny hem tapdy.Wildabany haýwanlarda düwnük keseliniň döremek derejesi gaty pes we öý haýwanlarynda ýüze çykýan keseller has ýokary;Öý haýwanlary durmuşyň soňky döwürlerinde düwnük keseline has ýykgyn edýärler we öýjükleri düwnük öýjüklerine mutasiýa has ýykgyn edýärler;Rak keseliniň emele gelmeginiň çylşyrymly prosesdigini bilýäris, genetika, daşky gurşaw, iýmitleniş, ewolýusiýa we hatda kem-kemden emele gelýän dürli faktorlaryň täsiri ýaly dürli faktorlar sebäpli döräp biler.Ösümlikleriň we düwnük keseliniň esasy sebäplerine düşünip bileris, bu bolsa öý haýwanlaryna öz mümkinçilikleriniň çäginde kesel bolmak ähtimallygyny azaltmagy aňsatlaşdyrar.

Çiş döreýär

Genetiki we gan liniýasynyň faktorlary köp sanly çiş keseliniň möhüm sebäpleridir we haýwan rak keseliniň statistikasy, çiş düwnükleriniň mirasdüşerligini goldaýar.Mysal üçin, it tohumlarynda “Altyn alyjylar”, boksçylar, Bernese aýylar we “Rottweilers” adatça beýleki itlere garanyňda belli bir rak keseline has ýykgyn edýärler, bu genetiki aýratynlyklaryň bu haýwanlarda düwnük töwekgelçiliginiň ýokarydygyny, rak keseliniň ýokarlanýandygyny görkezýär bu haýwanlar gen kombinasiýalary ýa-da aýratyn gen üýtgemeleri sebäpli döräp biler we takyk sebäbi entek kesgitlenmedi.

Ynsan rak keseli baradaky gözleglerden, düwnük keseliniň aglaba böleginiň daşky gurşaw we iýmit bilen ýakyndan baglanyşyklydygyny bilýäris.Şol bir töwekgelçilik faktorlary öý haýwanlaryna-da degişlidir we eýesi bilen bir gurşawda bolmak hem şol töwekgelçilikleri döredip biler.Şeýle-de bolsa, käbir öý haýwanlary adamlara garanyňda ýaramaz şertlere has uýgunlaşyp biler.Mysal üçin, ultramelewşe şöhlelerine uzak wagtlap täsir etmek adamlarda deri düwnük keseline sebäp bolup biler.Şeýle-de bolsa, pişikleriň we itleriň köpüsiniň saçlary uzyn bolup, olary has çydamly edýär.Şeýle-de bolsa, şol saçsyz ýa-da gysga saçly pişiklere we itlere agyr täsir edip biler.Ikinji el tüssesi, howanyň güýçli hapalanmagy we duman adam öýkeniniň düwnük keseliniň esasy sebäplerinden biridir, bu pişik we it ýaly öý haýwanlaryna-da degişlidir.Beýleki himiki insektisidler, gerbisidler we agyr metal maddalary hem bolup biler.Şeýle-de bolsa, bu öý haýwanlarynyň özleri gaty zäherlidigi sebäpli, olara ýygy-ýygydan täsir etmek, rak keselini döretmezden ozal zäherlenmä sebäp bolup biler.

Häzirki wagtda belli öý haýwanlarynyň hemmesinde öýjükli karsinoma bar, bu ýalpak deride ýüze çykýan zyýanly çiş (rak).Gözegçilikden soň gün şöhlesine we ultramelewşe şöhlelerine uzak wagtlap täsir etmek keseliň möhüm sebäbidir.Mundan başga-da, ak zolakly ak pişikler, atlar, itler we beýlekiler öýjükli karsinomyň döremegine has ähtimaldyr;Çilim çekýän pişikler hem düwnük keseli üçin ýokary howp bolup durýar we çilim tüssesindäki kanserogenleriň pişigiň agzynda öýjükli karsinoma sebäp bolýandygy subut edildi.